مقایسه ترکیبات شیمیایی اسانس جمعیت‎های آویشن کوهی (Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen.) ایران

مقدمه: آویشن کوهی Thymus Kotschyanus Boiss. & Hohen.)) یکی از گیاهان دارویی بومی ایران است که در مناطق وسیعی از مازندران، گیلان، آذربایجان، کردستان و تهران می‌روید. هدف: هدف از این مطالعه، شناسایی میزان اسانس و ترکیبات شیمیایی آن در 15 جمعیت‎ آویشن کوهی ایران بود. روش بررسی: میزان اسانس و ترکیبات شیمیایی آن در 15 جمعیت آویشن کوهی که از مناطق مختلف جمع‌آوری شده بودند در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. اندام هوایی جمعیت‌ها در مرحله گلدهی کامل برداشت شدند و اسانس‌گیری با دستگاه کلونجر انجام و جهت تجزیه نمونه‌های اسانس و اندازه‌گیری دقیق ترکیبات از دستگاه‌های GC و GC/MS استفاده شد. نتایج: نتایج نشان داد جمعیت‎های مختلف آویشن کوهی از نظر میزان اسانس دارای تفاوت معنی‎داری در سطح آماری یک درصد بودند. به طوری که بیشترین میزان اسانس مربوط به جمعیت‌های تهران، آذربایجان غربی (1) و آذربایجان غربی (4) و بالاترین درصد تیمول در اسانس متعلق به جمعیت کردستان (1) به میزان 42/40 درصد بود. همچنین بالاترین میزان کارواکرول اسانس به ترتیب در جمعیت کرمان به میزان 08/33 درصد و جمعیت زنجان (3) به میزان 49/30 درصد یافت شد. به غیر از ترکیب کارواکرول، جمعیت‌های آویشن کوهی از نظر سایر ترکیبات مورد مطالعه نیز دارای تفاوت معنی‌داری (01/0 p≤) بودند. به هرحال در مجموع 23 ترکیب شیمیایی در اسانس جمعیت‌ها شناسایی شد که عمده آنها به ترتیب کارواکرول، تیمول، 1 و 8- سینئول، اورتوسایمن، کارواکرول متیل اتر، زد- کاریوفیلن، کامفر و لینالول بود. نتیجه‎گیری: اگرچه جمعیت‌های آویشن کوهی مورد مطالعه در شرایط اکولوژیکی و زراعی یکسان کشت شده‌بودند ولی از نظر ترکیبات فیتوشیمیایی تفاوت معنی‌داری نشان دادند که این مسأله ممکن است ناشی از عوامل ژنتیکی باشد.